Αργαλειός

Σεπ 5 2023 - Σεπ 5 2023

Αργαλειός

Date

Σεπ 5 2023 - Σεπ 5 2023

Location

Η Υφαντική τέχνη

Η υφαντική χαρακτηρίζει τον χώρο της Ηπείρου, αποτελώντας μέρος της ταυτότητάς της που τη συνδέει με την πολιτιστική κληρονομιά του Ζαγορίου. Πρόκειται για μια μορφή λαϊκής τέχνης συνυφασμένης με την ίδια τη ζωή και την καθημερινότητα του τόπου, η οποία πέρασε από γενιά σε γενιά. Τα ίδια τα παλαιότερα υφαντά παρέχουν άμεσες πληροφορίες για τις τεχνικές, το παιχνίδι των χρωμάτων, τα μοτίβα και τα υλικά που χρησιμοποιούνται. Το υφαντό συνδέει τη λαογραφία με την ιστορία, σηματοδοτώντας την οικονομία και το κοινωνικό γίγνεσθαι ενός συγκεκριμένου τόπου σε ορισμένες χρονικές περιόδους.

Η χρήση του αργαλειού έδινε συχνά αυτονομία στο σπιτικό και κάλυπτε βασικές ανάγκες διαβίωσης της οικογένειας ενώ αποτελούσε και πηγή ενίσχυσης της οικιακής οικονομίας. Απεικονίζεται δε, με τον καλύτερο τρόπο η φαντασία, η δημιουργικότητα αλλά και η παραδοσιακή τεχνική της υφάντρας του τόπου.

Οι κάτοικοι της Ηπείρου είναι οι κλειδοκράτορες και οι συνεχιστές μιας μακραίωνης πολιτιστικής και πολιτισμικής παράδοσης.

Στο Μονοδένδρι λειτουργεί από το 1979 το Ριζάρειο Χειροτεχνικό Κέντρο και δραστηριοποιείται στο χώρο της Υφαντικής, λειτουργώντας ανελλιπώς μέχρι σήμερα. Είναι κληροδότημα των εθνικών ευεργετών Μάνθου και Γεωργίου Ριζάρη και λειτουργεί στη γενέτειρά τους.

Η λειτουργία του Ριζάρειου Χειροτεχνικού Κέντρου αποσκοπεί στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του Ζαγορίου, αξιοποιώντας στοιχεία του τόπου, που είναι ακόμα ενεργά.

Η ανάδειξη της υφαντικής σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο συμβάλλει στην τοπική ανάπτυξη, ενώ παράλληλα μπορεί να αποτελέσει πρόταση για εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Η προσπάθεια αυτή ενίσχυσε και τον φάκελο ανάδειξης της πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής, προς την UNESCΟ, η οποία και οδήγησε στην ένταξή της περιοχής του Ζαγορίου στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς

Χρήσιμοι Σύνδεσμοι

Ανακάλυψε τον Αργαλειό

Δημιούργησε το δικό σου σχέδιο

Ιστορική Εξέλιξη του Αργαλειού

Ο αργαλειός, ένα εργαλείο με μακρά ιστορία

Από την Πηνελόπη, την Κίρκη και την Καλυψώ μέχρι και τις μέρες μας χρησιμοποιείται ένα εργαλείο, που υφαίνει την παράδοση και την ιστορία! Ο αργαλειός είναι ένα από τα αρχαιότερα χειροποίητα εργαλεία. Ευρήματα κατατάσσουν τα αρχικά του στάδια στην Παλαιολιθική περίοδο. Οι αρχαιολογικές, ανθρωπολογικές ή εθνογραφικές έρευνες που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα, προσδιορίζουν την εξελικτική πορεία που ακολουθήθηκε. Η χρήση συγκεκριμένων υλικών και η εφαρμογή βελτιούμενων τεχνικών ύφανσης ορίζουν τους τύπους αργαλειού που χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα και τα υφαντά που δημιουργούνται.

Στα συνήθη ευρήματα των παλαιών σπιτιών συγκαταλέγεται μεγάλος αριθμός υφαντικών εργαλείων π.χ. βαρών και άλλων, υποδηλώνοντας ότι η υφαντική, κυρίως στους ορεινούς οικισμούς της Ηπείρου, αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες ασχολίες. Αυτές κατέχουν εξέχουσα θέση τόσο στην απασχόληση και την οικονομία της περιοχής, όσο στον πολιτισμό και την παράδοση.

Το μαλλί ήταν από τα σημαντικότερα προϊόντα του κτηνοτροφικού τομέα της Ηπείρου, επομένως υπήρχε σε σχετική αφθονία, και αυτό είναι κάτι που αξιοποίησαν οι κάτοικοι. Η υφαντική αναπτύχθηκε σε δύο διαφορετικά επίπεδα, ως οικιακή τέχνη, για την κάλυψη των αναγκών της οικογένειας σε ένδυση και οικιακό εξοπλισμό, και ως εμπορική δραστηριότητα.

Αποτελεί λοιπόν, ένα λειτουργικό και αποδοτικό εγχείρημα, που η Ριζάρειος Χειροτεχνική Σχολή αναδεικνύει και προωθεί με τον καλύτερο τρόπο. Έτσι, το όραμα των αείμνηστων αδελφών Ριζάρη υλοποιείται καθημερινά, συμβάλλοντας και στην ανάδειξη της αξίας της κυκλικής οικολογικής οικονομίας, η οποία μπορεί να αποτελέσει και μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας.

τα είδη του αργαλειού
(κάθετος και οριζόντιος)

Τύποι Αργαλειών

Υπάρχουν διάφορα είδη αργαλειού, που όμως τα βασικά τους μέρη δεν διαφοροποιούνται σημαντικά. Με βάση την κάθετη ή οριζόντια ευθυγράμμιση των νημάτων του στημονιού και το μέγεθος ορίζονται οι τύποι αργαλειού, με κύριους τον κάθετο και τον οριζόντιο. Τον χωριάτικο και τον αρμένικο αργαλειό, αντίστοιχα.

Αρμένικος Αργαλειός

Πρόκειται για έναν παραδοσιακό καθιστό ανυφανταριό με κρεμαστό χτένι που αποτελείται από τέσσερα ξύλα που συνδέονται χαμηλά με τέσσερα χοντρά σανίδια και με άλλα τέσσερα στην κορυφή τους, φτιαγμένα συχνά από κυπαρίσι και καρυδιά. Το στημόνι τυλίγεται σε ένα κυλινδρικό ξύλο, ενώ οι κλωστές του που περνούν μία μία από τα μιτάρια, καταλήγουν στα δόντια ενός ξύλινου χτενιού. Η υφάντρα με τα πόδια πατώντας τις πατήθρες, ανεβοκατεβάζει τα μιτάρια. Σε αυτόν τον αργαλειό το ύφασμα τυλίγεται σε ένα κύλινδρο που βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του αργαλειού. Με τον αρμένικο αργαλειό υφαίνονται λεπτά υφάσματα (λινά-βαμβακερά-μεταξωτά) σεμέν, καρέ, τραπεζομάντηλα, κουρτίνες κ.ά.

Χωριάτικος Αργαλειός

Οι βασικές αρχές ύφανσης στον κάθετο αργαλειό δεν διαφέρουν από αυτές στον οριζόντιο. Διαφοροποιούνται στην κατεύθυνση των στημονιών, που τεντώνονται κάθετα προς το έδαφος μεταξύ δύο δοκαριών. Και το ύφασμα σχηματίζεται στο κάτω μέρος του αργαλειού. Με τον χωριάτικο αργαλειό μπορεί να παραχθούν προϊόντα όπως χοντρά στρωσίδια, κουρελούδες, φλοκάτες, μπαχτά κ.ά.

Τα παραδοσιακά υφαντά και μοτίβα της περιοχής του Ζαγορίου

Υφαντά του Ζαγορίου

Τα παραδοσιακά υφαντά κοσμούνται συχνά με περίτεχνα, χαρακτηριστικά της περιοχής, σχέδια και χρωματισμούς. Χρησιμοποιούνταν σε καλύμματα τοίχων, σε υφαντά που κάλυπταν χώρους γύρω από το τζάκι, κλινοσκεπάσματα ή διάφορα διακοσμητικά, σε υφαντά προορισμένα για χαρμόσυνα γεγονότα, ενδύματα και πλήθος άλλων.

Σχήματα και χρώματα αποτυπώνονται στο μιλιμετρέ χαρτί και ακολουθούνται πιστά για να βγει το τελικό σχέδιο στην ύφανση. Τα μιλιμετρέ κουτάκια λειτουργούν σαν προσυμφωνημένα και γνωστά μεταξύ των υφάντρων όρια που τις καθοδηγούν με σαφήνεια στην εκτέλεση των ζητούμενων σχεδίων πάνω στα υφαντά τους.

Τα κεντητά στον αργαλειό είναι καλλιτεχνικές δημιουργίες που συνδυάζουν την παράδοση και την τεχνική, με σχέδια ιδιότυπα. Τα παραδοσιακά σχέδια και τα χρώματα επιλέγονται από ήδη υπάρχοντα παραδοσιακά σχέδια ή είναι αποκύημα της φαντασίας της υφάντρας ή και συνδυασμός χρωμάτων και σχεδίων από διαφορετικούς τόπους.

Κάθε υφαντό στο τελικό αποτέλεσμα φέρει την προσωπική σφραγίδα της κάθε υφάντρας

Ως προς τα μοτίβα εντοπίζονται και επιδράσεις από την Ανατολή με χαρακτηριστικότερες το γαρίφαλο, το τριαντάφυλλο, την τουλίπα και τον υάκινθο.

Τα σχέδια μπορεί να είναι συμβολικά, γεωμετρικά ή και σχέδια εμπνευσμένα από τη φύση. Έχει ενδιαφέρον το σχέδιο με την πρωινή «Καλημέρα» που δηλώνει μια ευχή για καλή ημέρα και τυχερή και σε συνδυασμό με πουλιά ή κοκόρια δηλώνει τύχη και έχει έννοια παρηγορητική, γι’ αυτό και ήταν χαρακτηριστικό της προίκας των κοριτσιών.

Η ηπειρώτικη ταυτότητα των υφαντών χαρακτηρίζεται από πλούσια διακόσμηση και θεματολογία με αμέτρητους χρωματικούς συνδυασμούς και ιδιαίτερη γοητεία.Τα βασικά χρώματα που χρησιμοποιούνται στην ηπειρώτικη υφαντική είναι μπλε, πράσινο, κίτρινο, κόκκινο, εκάι.

Στη διαδιακασία της ύφανσης για να ξεκινήσει ο διάκοσμος, τα σχέδια και ο στολισμός θα πρέπει να εναλλάσσονται διαφορετικού χρώματος υφάδια.Το κάθε κουτάκι σχεδίου στο χαρτί μιλιμετρέ, αντιστοιχεί στο πέρασμα του αντίστοιχου χρωματιστού νήματος από δυο κλωστές του στημονιού.

Τα χρώματα και οι τεχνικές ύφανσης σε χαλιά και άλλα υφαντά

Οι τεχνικές ύφανσης (παραδοσιακή τεχνογνωσία) και η χρήση του παραδοσιακού αργαλειού (χειροποίητη διαδικασία) που μένουν αναλλοίωτες συμβάλλουν στη διατήρηση της ποιότητας και του χαρακτήρα των παραδοσιακών χαλιών, προσελκύοντας τους λάτρεις της τέχνης και του χειροποίητου. Οι αλλαγές που συναντώνται, όπως η μετάβαση από φυσικά νήματα σε βιομηχανικά, οι χημικές βαφές αντί για φυσικές, και οι αλλαγές στα σχέδια, αντιπροσωπεύουν πιθανές εξελίξεις στη διαδικασία παραγωγής.

Ο όρθιος είναι ο αργαλειός που εκτός των παραδοσιακών χαλιών, κατασκευάζονται γενικά τα πιο χοντρά και στιβαρά υφαντά όπως είναι τα μπαχτά, τα μετσοβίτικα, τα κιλίμια κ.α.

Η επιλογή του σχεδιασμού και του μεγέθους του χαλιού είναι σημαντικό να είναι προαποφασισμένα πριν από την έναρξη της ύφανσης του χαλιού για να είναι ομοιόμορφη η τελική του εμφάνιση.

Η επιλογή νημάτων από την ίδια βαφή είναι εξίσου μεγάλης σημασίας για τη διατήρηση ενός ενιαίου χρωματικού τόνου. Αυτό εξασφαλίζει ότι το χρώμα θα παραμείνει σταθερό και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας κατασκευής και μετά. Η παραγγελία δε όλων των νημάτων από την ίδια “καζανιά” εξασφαλίζει την ομοιογένεια του χρωματισμού. Αυτή η προσέγγιση είναι σημαντική για την αποφυγή πιθανών διακυμάνσεων στο χρώμα.

Αξιοσημείωτη είναι η χρήση καλής πρώτης ύλης η οποία συμβάλλει στην ανθεκτικότητα και στη μακροζωία του χαλιού. Με άλλα λόγια, η προσεκτική διαλογή υλικών είναι ουσιώδης για τη δημιουργία ενός ποιοτικού προϊόντος.

Η ταπητουργία συνεπώς, στο σύνολό της, απαιτεί περισσότερο κόπο, χρόνο και δεξιοτεχνία σε σύγκριση με την υφαντική λεπτότερων υφασμάτων. Το γεγονός ότι ο σπάγκος είναι χοντρός και τεντωμένος καθιστά τη διαδικασία σαφώς πιο δύσκολη.

Η ποιότητα του χαλιού και η πυκνότητά του εξαρτάται από τους κόμπους. Υψηλή ποιότητα σημαίνει πιο πολλούς κόμπους ανά τετραγωνικό μέτρο, πράγμα που αυξάνει και την πυκνότητα του χαλιού. Ωστόσο, αυτό επίσης μπορεί να καταστήσει τη διαδικασία αρκετά πιο απαιτητική και χρονοβόρα.